Ostatni miesiąc (marzec 2025) jest gorący dla społeczności osób transpłciowych. Uchwała Sądu Najwyższego zmieniająca formę uzgodnienia płci: z protezy prawnej istnienia bądź nieistnienia prawa lub stosunku prawnego na tryb nieprocesowy sprostowania aktu urodzenia w Sądzie Rejonowym właściwym dla miejsca zamieszkania. Na chwilę obecną trwa chaos prawny. Sądy Okręgowe nie wiedzą, jak mają orzekać i czy przyjmować nowe postępowania. Więcej na ten temat mówiła adw. Karolina Gierdal w wywiadzie dla Oko.press: Co uchwała Sądu Najwyższego zmieni w życiu osób transpłciowych?.

Własna opinia na temat Ramowych zaleceń dotyczących procesu opieki nad zdrowiem nastoletnich osób transpłciowych (T) i niebinarnych (NB) doświadczających dysforii płciowej – stanowisko panelu ekspertów

Pod koniec lutego zostały opublikowane w języku angielskim: Ramowe zalecenia dotyczące procesu opieki nad zdrowiem nastoletnich osób transpłciowych (T) i niebinarnych (NB) doświadczających dysforii płciowej – stanowisko panelu ekspertów. Jako że opiniowałam je i sporządzałam komentarze do roboczej wersji, mam pełen ogląd na to, jakie zmiany zaszły w tym dokumencie. W związku z przyjętymi zasadami etycznymi wstrzymuję się z publikacją stanowiska, które po części będzie inne niż oficjalne stanowisko zespołu tranzycja.pl.

Zespół tranzycja.pl opublikował tekst: Tranzycja na żądanie, czyli model świadomej zgody. Pogrubiłam sformułowanie tranzycja na żądanie. Pokrótce: w medycynie udzielenie świadomej zgody jest zasadą uregulowaną w przepisach. Sama koncepcja nie wzbudza żadnych emocji. Co innego z Modelem Świadomej Zgody w przypadku tranzycji medycznej. W przypadku osób niepełnoletnich jest to jeszcze bardziej kontrowersyjny temat.

Aby lepiej zrozumieć, na jakiej płaszczyźnie leży problem, musimy przyjąć estymat dotyczący transpłciowości: transpłciowość nie jest zaburzeniem psychicznym. Wyciągając wnioski: jeśli transpłciowość nie jest zaburzeniem, to dlaczego psychiatrzy, seksuologowie i endokrynolodzy chcą posiadać dwie opinie: opinię psychologiczną o braku przeciwwskazań do tranzycji medycznej oraz analogiczną opinię od lekarza psychiatry lub seksuologa? Jak mówi literatura modelu świadomej zgody, osoba opiniowana może czuć się diagnozowana. Na poziomie transwyzwoleńczym jest większa niezgoda z taką argumentacją specjalistów od zdrowia psychicznego. Mój wewnętrzny konflikt skierowany jest do jednej z wytycznych: diagnozy różnicowej. Jest to podstawa badania psychiatrycznego i psychologicznego. W mojej opinii ta zasada nie pozwala specjalistom od zdrowia psychicznego zrezygnować z tej zasady. Dopóki nie zapoznam się z metaanalizami dotyczącymi epidemiologii zaburzeń psychicznych wśród osób transpłciowych, nie mogę postawić twardej niezgody z dokonywaniem diagnozy różnicowej. Zazwyczaj ma ona charakter przesiewowy. Dopóki diagnoza różnicowa nie koliduje z dostępem do afirmatywnej opieki hormonalnej, dotąd moje zdanie akceptuje taką formę diagnozy różnicowej. Model Świadomej Zgody nie wyklucza w przypadku wątpliwości lekarza ordynującego odmowy i skierowania do psychiatry celem ustabilizowania zdrowia psychicznego. O tym właśnie się zapomina.

Jak wygląda praktyka?

Standardowa ścieżka opiera się na zaleceniach Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego (PTS): wymagane są dwie opinie – opinia psychologiczna (psychologiczno-seksuologiczna) oraz opinia psychiatryczna. Warto, aby jedna z tych opinii została sporządzona przez specjalistę ze specjalizacją w seksuologii. Zalecenia dotyczące osób nastoletnich podtrzymują to samo stanowisko wprowadzając pewne zaostrzenia.

Chciałam jedynie zasygnalizować problematykę. Rzetelność naukowa nakazuje rozważyć oba stanowiska. Na przestrzeni lat w seksuologii zmieniało się podejście do transpłciowości. Obecnie widać tendencję ku coraz większemu samostanowieniu osób pacjenckich. Jeśli mowa o zaostrzeniach konieczne jest porównanie warunków dostępu do hormonalnych interwencji afirmujacych płeć z innymi standardami.